سرزمین توفانی

كودك، زماني كه قدم به نوجواني مي‌گذارد، مسافر سرزميني توفاني است. بلوغ با همه خصوصياتش از راه مي‌رسد و بزرگسالي از دور چشمك مي‌زند. نوجوان خواه‌ناخواه تغيير مي‌كند. همانطور كه ظاهرش دستخوش تغييرات سريع است، اخلاق و روحياتش هم عوض مي‌شود. اغلب رفتارهاي نوجوان ماندني نيستند، اگر هم ماندني شوند، كيفيت و كميتش به اين شدت نخواهد بود. برخي والدين با مشاهده نخستين نشانه‌هاي بلوغ و برخورد با كوچك‌ترين تغيير رفتار، نگران و مضطرب مي‌شوند و نمي‌دانند چطور با فرزندشان و خلقيات جديدش كنار بيايند. در ادامه با برخي رفتارهاي دوره نوجواني كه سبب نگراني والدين مي‌شود آشنا مي‌شويم.

• در اتاقم را ببند

دير يا زود نوجوان شما نياز به تنهايي را احساس مي‌كند. او دلش مي‌خواهد زماني را در يك جاي خلوت و تنها سپري كند. در اتاقش را كه تا ديروز بسته نبود، مي‌بندد. او غيرمستقيم از شما مي‌خواهد كه به حريمش احترام بگذاريد. بسياري از والدين در تمام مدتي كه نوجوان تنهاست، در حال خودخوري و نگراني و اضطرابند كه داخل اتاق چه اتفاقي در حال وقوع است و گاه و بي‌گاه جهت گرفتن مچ فرزندشان و به بهانه‌هاي مختلف خلوت نوجوان را به هم مي‌زنند. بايد بدانيد كه اين اتفاق، يعني حريم‌خواهي و تنهايي‌طلبي يك اتفاق شايع در ميان نوجوانان است. نه آنقدر نگران باشيد كه كنترل خودتان را از دست بدهيد و حريم نوجوان را زيرپا بگذاريد و نه آنقدر خيالتان راحت باشد كه فرزندتان گمان كند هيچ فردي مراقب او نيست. زماني كه نوجوان در اتاقش تنهاست و در را بسته، مي‌توانيد به او سر بزنيد اما بدون در زدن، در را باز نكنيد. حتما در بزنيد، اجازه بخواهيد و بعد وارد شويد. برايش خوراكي ببريد، حالش را كوتاه بپرسيد و حال و احوالش را بررسي كنيد اما آنقدر نمانيد كه مجبور شود به جاي اتاقش كه كنار دستت‌تان است جاي ديگري را براي خلوت‌هايش انتخاب كند.

• چي بگم؟

ممكن است نوجوان‌تان كه تا ديروز يك كودك خوش سروزبان و حاضرجواب بوده، به‌تازگي كم‌حرف و گوشه‌گير شده باشد، اين اتفاق هم در ميان نوجوانان شايع است. آنها به اندازه گذشته حرفي براي گفتن ندارند چرا كه بيش از گذشته اهل فكر مي‌شوند، نمي‌توانند به سادگي قبل صحبت كنند. گاه اعتماد به نفس‌ صحبت كردن در جمع را از دست مي‌دهند و گاه نياز به شنيدن را بيش از قبل احساس مي‌كنند. هر چه هست اين رفتار نيز طبيعي است. نگران نباشيد، بعيد است كه كم‌حرفي نوجوان تا ابد ادامه پيدا كند. او را به زور مجبور به حرف زدن نكنيد. اما محترمانه نظرش را بپرسيد. اعتماد به نفس‌اش را با تعريف‌هاي واقعي و معقول بالا ببريد.

• تلفن من كو؟

همان نوجواني كه در جمع فاميل و در ميان اعضاي خانواده حرفي براي گفتن ندارد زماني كه با تلفنش تنها مي‌شود، ساعت‌ها براي حرف‌زدن با دوست و همكلاسي‌اش وقت مي‌گذارد. والدين اين تناقض رفتاري را نمي‌توانند تحمل كنند. نگران حرف‌هاي ردوبدل شده و هويت فرد پشت تلفن هستند. نگراني شما به‌جاست. اما اين رفتار نوجوان نيز طبيعي است. نبايد توقع داشته باشيد كه نوجوان در ميان دوستانش هم به همان ميزان كم‌حرف باشد، چون مختصات يك رابطه دوستانه با همسالان بسيار متفاوت است. او ساعت‌هاي مدرسه را در كنار دوستانش سپري مي‌كند، سوژه‌هاي مشترك فراواني براي صحبت‌كردن دارد و مسائلي برايشان پررنگ و جذاب مي‌شود كه شايد براي شما هيچ اهميت آشكاري نداشته باشد. توانايي اين را دارد كه ساعت‌ها يك مسئله تكراري را با دوستانش مرور كند. صرف صحبت‌كردن با دوست برايشان جذاب است. بنابراين شما در عين حال كه هويت فرد پشت تلفن را بايد بدانيد و كم و بيش از محتواي حرف‌ها باخبر باشيد اما آرام بوده و نگراني خارج از كنترل نداشته باشيد. در عين حال براي اطلاع از اين دو، نبايد حريم خصوصي نوجوان را ناديده بگيريد. راه‌هاي غيرمستقيم را انتخاب كنيد.

• پول مي‌خواهم

شما هر چه كه يك پسر يا دختر نوجوان به آن احتياج داشته باشد را برايش فراهم كرده‌ايد، به اندازه كافي به او پول مي‌دهيد اما او باز هم از شما تقاضاي پول مي‌كند، اين مورد نگران كننده‌اي است. بايد بدانيد كه نوجوان پولش را خرج چه چيزهايي مي‌كند اما گاهي اوقات اين پول‌ خواستن‌ها تنها جهت به‌دست آوردن نوعي استقلال است. چون يكي از رفتارهاي بارز دوره بلوغ، استقلال‌طلبي است. زمان‌هاي مشخصي براي دادن پول توجيبي به نوجوان داشته باشيد و خارج از برنامه اگر طلب پول كرد بايد بابت آن گزارش دقيق بدهد. ميزان پول توجيبي را به فراخور نيازهايش مي‌توانيد كم و زياد كنيد اما حق استفاده از آن را به‌خودش بدهيد. نه خيلي سختگير باشيد كه نوجوان براي تأمين كمترين نيازهايش دربماند و نه آنقدر سهل‌گير كه ندانيد فرزندتان اين همه پول را چه مي‌كند.

• خوش‌تيپم؟

نوجوان به ظاهرش بيش از گذشته اهميت مي‌دهد. حتي شايد از نظر شما در اين زمينه دچار افراط شده باشد. نگران نباشيد. اغلب دخترهاي نوجوان به‌دنبال زيبايي هستند و اغلب پسرهاي نوجوان با مدل موهايشان ساعت‌ها مشغولند. نگران نباشيد اما قانون داشته باشيد. يعني نوجوان شما بايد چارچوب مشخصي براي ظاهرش داشته باشد. نمي‌تواند به هر شكل ناهنجاري خودش را آرايش كند. به او بگوييد كه اجازه استفاده از برخي آرايش‌ و لباس‌ها را تنها در حريم خانواده دارد، اين نكته مخصوصا در مورد دختران نوجوان به توجه بيشتري نياز داشته و حساسيت بيشتري مي‌طلبد. حريم پوشش در ميان اعضاي خانواده را هم با رفتار و گفتار خودتان به خوبي برايش مشخص كنيد. او را در انتخاب رنگ‌ها تاحدي كه غير معقول نباشد آزاد بگذاريد. آنقدر هم سختگير و نگران نباشيد كه دور از چشم شما به برخي پوشش و آرايش‌ها رو بياورد.

• من و رؤيا

اغلب نوجوانان نه‌تنها تنهايي‌طلب مي‌شوند كه در تنهايي‌شان درگير خيالاتند. خيالبافي يكي از مشخصه‌هاي دوره نوجواني است. گاه حتي مي‌بينيد كه اثرات اين خيالبافي به دنياي واقعي‌ هم نفوذ مي‌كند. اين ويژگي نيز طبيعي است. تنها زماني نگران‌كننده مي‌شود كه مدتش طولاني شده و شرايط از حالت طبيعي خارج شود و شكل بيماري به‌خود بگيرد.

• كمپوت تنفر

فرزندانتان تا ديروز با هم بازي مي‌كردند، مدرسه مي‌رفتند، حالشان خوب بود و جانشان براي هم در مي‌رفت، اما يكدفعه فرزند بزرگ‌تر شروع مي‌كند به دعوا و جروبحث و آزار دادن خواهر يا برادر كوچك‌تر و كار به جايي مي‌كشد كه او را كتك مي‌زند. نوجوانان اغلب با خواهر و برادر كوچك‌تر خود دچار تنش مي‌شوند. دلايل اين رفتار زياد است. اين تنفر مي‌تواند حاصل نوع برخورد شما و توجهي كه به آنها داشته يا نداشته‌ايد، باشد. نوجوان نياز به توجه و محبت دارد و اگر احساس كند شما بيش از او به خواهر يا برادرش توجه داريد، عصبانيتش را بر سر او خالي مي‌كند. علاوه بر اين گاه كوچك‌ترها حريم خواهر و برادر بزرگ‌تر را رعايت نمي‌كنند، به وسايل شخصي‌شان دست مي‌زنند و روي موضوعات حساس براي او دست مي‌گذارند، بدون اجازه به اتاقش وارد مي‌شوند و... . هر كدام از اينها مي‌تواند نوجوان را بسيار خشمگين كرده و منشأ كشمكش و دعوا و كتك‌كاري شود. به فرزند كوچك‌ترتان احترام به حريم خصوصي را آموزش دهيد و نگذاريد نوجوانتان تحت هيچ شرايطي كوچك‌تر از خودش را بي‌دليل آزار دهد. با توجه، محبت و مطمئن كردن نوجوان از جايگاهي كه نزد شما دارد مي‌توانيد شرايط را كنترل كنيد.

• گاهي خنده گاهي گريه

يكي از خصيصه‌هاي دوره نوجواني، دمدمي مزاج بودن است. درست مثل هواي بهار، گاهي باراني گاهي خشك و آفتابي. نه خوشحالي پايداري دارند و نه خشم‌شان ابدي است. امروز عاشق شما هستند و فردا مي‌خواهند سر به تنتان نباشد. يك روز آرام و سربه راه و فردا عصبي و ترش‌رو. اغلب والدين با مشاهده اين رفتارها نگران و دلخور مي‌شوند.